Bilimsel merakımla sorduğum bir soru var: Kampa giderken nasıl giyinmeli? Cevap, “mont giy, bere tak”tan çok daha fazlası. Vücudumuzun ısı üretimi, terleme, buharlaşma ve rüzgârla ısı kaybı gibi mekanizmaları var. Doğru kıyafet seçimi, bu mekanizmaları lehimize kullanmakla ilgili. Hadi, araştırmalarla desteklenen ama herkesin uygulayabileceği bir rehberi birlikte açalım.
Kampa Giderken Nasıl Giyinmeli? (Bilimsel Temeller)
İnsanın “termal konforu”, kabaca çekirdek vücut ısısını ~37°C’de korumak ve cildi ne çok ıslak ne de fazla kuru tutmaktır. Isıyı tutan kıyafetler CLO değeriyle (yaklaşık 0,155 m²K/W başına 1 clo) ifade edilir; rüzgâr ve nem arttıkça aynı clo ile bile daha üşürüz. Bu yüzden kamp giyimi tek bir parça değil, katmanlı bir sistem olmalı: nemi uzaklaştır, ısıyı hapsedip dengele, dış etkilerden koru.
1) İç Katman (Base Layer): Nemi Yönet, Konforu Kazan
Amaç: terin buharlaşmasını kolaylaştırmak, cildi kuruya yakın tutmak.
– Malzeme: Sentetik (polyester/polipropilen) veya merinos yün. Merinos, lif yapısı sayesinde ıslakken bile ısıtıcı hissi koruyabilir, koku yapma eğilimi düşüktür.
– Kaçınılacak: Pamuk. Su tutma oranı yüksek; ıslandığında buharlaşma ile vücuttan fazla ısı çeker, “pamuk öldürür” deyişi boş değil.
– Kalınlık: Aktivite şiddetine göre. Koşu/sert tırmanışta ince ve çok hızlı kuruyan; daha düşük tempoda orta kalınlık iyi çalışır.
Merak ettiren soru: Sizce kendi temponuz yüksek mi? O zaman base layer’ınızın daha hızlı kurumasını mı, yoksa yalıtım katkısını mı öncelemelisiniz?
2) Orta Katman (Mid Layer): Isıyı Depola, Esnekliği Koru
Amaç: ısıyı hapseden ama gereksiz hacim oluşturmayan bir tampon.
– Polar: Ucuz, nefes alabilir, ıslakken de fena performans göstermez.
– Sentetik elyaf dolgulu ceket (Primaloft vb.): Nemi daha iyi tolere eder, yağışlı/yoğun aktivitelerde güvenlidir.
– Kaz tüyü: En yüksek ısı/ağırlık oranı; ancak ıslanınca performansı düşer, bu yüzden dış koruma şart.
İpucu: Dur-kalk yapılan kamplarda (ör. fotoğraf, kamp ateşi başı) doldurulmuş (puffy) ceket, uzun hareketli etaplarda ise polar daha işlevsel olabilir.
3) Dış Katman (Shell): Rüzgârı ve Yağışı Yönet
Amaç: konvektif ısı kaybını (rüzgâr) ve yağışla ıslanmayı azaltmak; içerideki buharın kaçmasına izin vermek.
– Hardshell (su geçirmez–nefes alabilir): Yağmur ve ıslak karda şart. Teknik kumaşlarda “su sütunu (mm)” ve “nefes alabilirlik (g/m²/24h)” değerlerini görebilirsiniz; değer yükseldikçe koruma/konfor artar, fakat havalandırma fermuarları (pit zip) yine de altın değerinde.
– Softshell (rüzgâr geçirmez–yüksek nefes alabilir): Hafif yağış/rüzgârda ve hareketli etaplarda teri atmada başarılıdır.
– Rüzgârlık: İnce, ultrahafif; sabah serinliği ve inişlerde mucize etkisi yaratır.
Soru: Sizin rotanızda asıl tehdit yağmur mu rüzgâr mı? Shell seçiminizi buna göre yapar mısınız?
Ek Bileşenler: Baş, El ve Ayaklar
– Baş-boyun: İnce bere/buff, kan akımı yüksek bölgeyi sıcak tutar; termal konfora etkisi büyüktür. Güneşli günlerde UPF’li şapka tercih edin.
– Eller: İnce bir astar eldiven + rüzgâr/yağışa dayanıklı üst eldiven kombinasyonu, ıslanma/kuruma döngülerine karşı esneklik sağlar.
– Ayaklar: Nefes alabilir trekking ayakkabısı/ bot; yağış ve zemine göre Gore-Tex benzeri membran düşünülebilir. Yün karışımlı çorap blister riskini azaltır, ıslakken de ısıyı daha iyi korur. Akşam için kamp terliği/hafif ayakkabı konfor katar.
Mikroiklim, Rüzgâr ve Nem: Neden Üşürüz, Neden Sıcaktan Bunalırız?
– Rüzgâr (wind chill), üzerimizdeki sıcak hava tabakasını süpürür, aynı clo ile daha soğuk hissederiz. Rüzgârlık/hardshell bu yüzden kritik.
– Buharlaşma ile soğuma: Islak kumaşın kuruması vücuttan ısı çeker; pamuktan kaçınmamızın temel sebebi.
– Yoğunluk ve tempo: Yüksek efor = yüksek ısı üretimi; bu yüzden tırmanışta fermuar/açık havalandırma, iniş ve mola anında ekstra katman.
Mevsime Göre Hızlı Rehber
– İlkbahar/Sonbahar: Hızlı değişen hava → ince base + orta kalın polar + rüzgârlık/softshell; yağmur ihtimali varsa hardshell.
– Yaz: Nefes alabilir, hızlı kuruyan üstler; UPF’li gömlek/tişört, hafif rüzgârlık. Gece için ince puffy iş görür.
– Kış/Yüksek irtifa: Kalın base (merinos) + yalıtımlı mid + hardshell; ayakta yalıtım ve eldiven sistemi şart. Yanınızda kuru yedek base taşıyın.
Hafiflik mi Güvenlik mi? Doğru Denge
Ağırlığı azaltmak performans ve keyif için önemlidir; ancak emniyet stoğu bırakın: bir yedek çorap, ekstra ince katman, acil durum yağmurluğu. “Hafif ama çok amaçlı” parçalar, örneğin fermuarlı polar veya paketlenebilir puffy, risk/konfor dengesini iyileştirir.
UV, Böcek ve Bitki Riskleri: Görünmeyen Değişkenler
– UV Koruması (UPF): Güneş altında uzun süre kalacaksanız UPF 30+ giysiler, geniş siperli şapka, güneş gözlüğü.
– Böcekler: Sinek/kenelerin yoğun olduğu bölgelerde sık dokulu uzun kol–uzun paça, gerekiyorsa permetrin işlemli giysi.
– Bitki tahrişi/sürtünme: Çalılık patikalarda dayanıklı dış kumaş, dikiş noktalarında takviye.
Sonuç: Basit Formül, Esnek Uygulama
Kampa giderken nasıl giyinmeli?
1) Nemi uzaklaştıran bir iç katman,
2) Isıyı dengeleyen bir orta katman,
3) Rüzgâr/yağışa karşı koruyucu bir dış katman.
Buna, mevsime ve temponuza göre küçük ayarlamalar ekleyin. Peki sizin rotanız rüzgârlı mı, nemli mi, yüksek irtifalı mı? En çok nerede üşür ya da terlersiniz? Deneyimlerinizi ve “benim işime yarayan” kombinasyonları paylaşır mısınız—belki de bir sonraki kampçının en iyi ipucu sizden gelir.